Yurtdışından insan kaçırma olayları üzerine hukuki değerlendirme

Hizmet Hareketi ile bağı olan T.C. Vatandaşlarının suçluların iadesi prosedürü uygulanmaksızın yurtdışından MİT personeliyle zorla getirilmesi hakkında hukuki değerlendirmeler;

Hizmet hareketine mensup kişilerin ilgili ülkelerle yapılan Suçluların İadesi Anlaşması hükümlerine göre istenilmesi yerine MİT görevlilerince kaçırılmasının sebebi iade kararının yargı mercilerinin verilmesi ve aşağıda yer verilen sözleşeme hükmüne göre iade işleminin gerçekleşmesinin hukuki imkânsızlığıdır.
Suçluların İadesine Dair Avrupa Sözleşmesi’nin (SİDAS) 3. maddesinin ikinci fıkrasına göre:
“Kendisinden iade talep edilen taraf, ôdi bir suç için vôki iade talebinin bir şahsı ırk, din, milliyet veya siyasi kanaat cihetinden takip veya cezalandırmak gayesiyle yapıldığı veya bu şahsın vaziyetinin bu sebeplerden biri dolayısı ile ağırlaşabileceğine dair ciddi sebepler mevcut olduğuna kanaat hôsıl ettiği takdirde”geri verme talebini kabul etmeyecektir.
Sözleşme hükmüne benzer bir düzenleme TCK’nın 18. maddesinin üçüncü fıkrasında da yer almaktadır.
“Kişinin, talep eden devlete geri verilmesi halinde, ırkı, dini, vatandaşlığı, belli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi görüşleri nedeniyle kovuşturulacağı veya cezalandırılacağı ya da işkence ve kötü muameleye maruz kalacağına dair kuvvetli şüphe sebepleri varsa, talep kabul edilmez.

                  Yurtdışından kaçırma olaylarına karşı yapılabilecek hukuki başvurular;

1. Hizmet hareketine yönelik 2014 yılından itibaren başlatılan 15 Temmuz 2016 tarihinden sonra yoğunlaştırılan hukuka aykırı eylemlere yönelik Soykırım Sözleşmesini kabul eden Devletlerden biri tarafından Birleşmiş Milletler nezdinde Türkiye Cumhuriyeti aleyhine soykırım iddiasında bulunulması ihtimali;

1948 Soykırım Sözleşmesi’nin (dipnot 1)  2. maddesine (dipnot 2) göre bir eylemin soykırımı sayılabilmesi için, bir ulusal, etnik, ırksal veya dinsel gruba mensup şahısları sırf o gruba mensup bulundukları için tamamen veya kısmen yok etmek kastının bulunması gereklidir. Uluslararası Adalet Divanı’nın aldığı 28 Şubat 2007 tarihli Bosna kararı bu hususun altını özellikle çizmektedir.
Sözleşme’ye son şeklini veren uluslar arası konferansta yapılan oylamada, bu konuyu düzenleyen 6. madde, sucun işlendiği ülkenin yetkili mahkemesini yetkili kılmıştır. Bunun dışında taraflar anlaştıkları takdirde, bir Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin yetkili kılınabileceği de hükme bağlanmıştır. (dipnot 3)
Sözleşme’nin 4. maddesi, soykırımı sucunu işleyen “kişilerin” cezalandırılacağını belirtir. Bu maddeye göre soykırım sucu işleyenler anayasalarına göre yetkili olan yöneticiler veya kamu görevlileri ya da özel kişiler olabilir.
Uluslararası Adalet Divanı 27 Şubat 2007 tarihli Bosna kararında “Bir gruba mensup kişileri bulundukları yerden bir başka yere –zor kullanarak da olsa– sürmenin (deportation) veya hicret ettirmenin (displacement) otomatik olarak o grubun yok edilmesi anlamına gelmediğini”, “bu nedenle bu eylemde yok etme bağlamında özel kasıt bulunduğunun söylenemeyeceğini, özel kasıt bulunduğunun isbatı için sadece tehcirin yeterli olmadığını, bu insanları sadece o gruba mensup bulundukları gerekçesiyle yok etme saikinin mevcut olması gerektiğini” vurgulamaktadır.
Sözleşme’nin 8. maddesine göre “ Sözleşmeci Devletlerden her hangi biri, soykırım fiillerinin veya 3. Maddede belirtilen her hangi bir fiilin önlenmesi ve sona erdirilmesi için gerekli gördükleri takdirde, Birleşmiş Milletlerin yetkili organlarından, Birleşmiş Milletler Şartı’na göre harekete geçmesini isteyebilir.
Sözleşme’nin 9. Maddesin de de “ Sözleşmeci Devletler arasında bu Sözleşmenin yorumlanması, uygulanması veya yerine getirilmesi ve ayrıca soykırım fiillerinden veya Üçüncü maddede belirtilen fiillerin her hangi birinden bir Devletin sorumluluğu ile ilgili olarak çıkan uyuşmazlıklar, uyuşmazlığın taraflarından birinin talebi üzerine Uluslar arası Adalet Divanı önüne götürülür.

Yukarıda açıklanan hukuki değerlendirmeler nazara alındığında Erdoğan rejiminin Hizmet hareketi mensuplarına yönelik sistematik kaçırma, işkence, devlet gözetiminde iken ölüme neden olma vs. gibi eylemlerin soykırım olarak nitelendirilebilir. Ancak bu konunun uluslararası alanda dile getirilebilmesi Erdoğan rejimi ile stratejik çıkarları olmayan güçlü bir ülkenin desteğiyle veya Erdoğan rejimi sona erdikten sonra mümkün olabilir.


2. Birleşmiş Milletler Zorla Kaybedilmeye Karşı Herkesin Korunmasına Dair Sözleşme kapsamında BM nezdinde girişimde bulunulması; Türkiye bu sözleşmeyi onaylamadığı için sonuç vermeyecektir.

Birleşmiş Milletler bünyesinde Zorla Kaybedilmeye Karşı Herkesin Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme kabul edilmiş ve 23 Aralık 2010 tarihinde yürürlüğe girmiştir
Zorla kaybetmenin tanımı Sözleşme’nin 2. maddesinde yapılmıştır. Buna göre: “Bu Sözleşme’nin amaçları açısından “zorla kaybetme”, kişilerin, Devlet adına görev yapan veya Devletin yetkilendirmesi, desteği veya bilgisi dahilinde hareket eden kişiler veya gruplar tarafından tutuklanması, gözaltına alınması, kaçırılması veya başka herhangi bir biçimde özgürlüğünden yoksun bırakılmasını takiben kaybolan kişinin özgürlüğünden yoksun bırakıldığının veya bulunduğu yerin ya da akıbetinin gizlendiğinin reddedilmesini ve böylece yasa koruması dışında bırakılmasını ifade etmektedir.” Kabul edilen tanıma göre zorla kaybetme suçunun üç temel unsuru vardır. Bunlardan birincisi devlet görevlilerinin veya devletin desteği, yardımı veya bilgisi dahilinde hareket eden kişi ve grupların varlığı, ikincisi özgürlüğünden yoksun bırakma olgusu, üçüncüsü de bu özgürlükten yoksun bırakma durumunun inkarıdır. Zorla kaybetme suçunun oluşması için kaybedilen kişinin mutlaka öldürülmesi gerekmemektedir. Kişi göz altına alındığında ya da tutuklandığında hemen öldürülmüş, canlı bir biçimde bir yerden bir yere sevk edilmiş ya da gizli olarak alıkoyulmakta olabilir.
Zorla kaybetme suçunun en önemli unsuru devlet otoritelerinin kayıp kişiye ne olduğunu gizlemesi ve özgürlüğünden mahrum bırakılma olgusunu inkar etmesidir. Bu inkar farklı şekillerde olabilir; inkarın biçimi suçun oluşmasını etkilemez. Örneğin Devlet kaybolan kişinin varlığından ya da kayıp olduğundan habersiz olduğunu veya kayıp kişinin gerilla güçlerine katıldığını ya da ulaşılması mümkün olmayan başka güçler tarafından kaçırıldığını ileri sürebilir. Gerçeği söylemeyi red, zorla kaybedilmenin tipik unsuru olan belirsizliğin süregitmesine sebep olmaktadır. Kayıp kişinin akıbetine ilişkin bu belirsizlik devam ettiği sürece zorla kaybetme suçu da işlenmeye devam etmektedir.
Sözleşme şüphesiz aynı zamanda gelecekte kabul edilmesi muhtemel uluslararası mekanizmalara da işaret etmektedir. 5. maddeye göre:
” Zorla kaybedilmelerin yaygın veya sistematik biçimde uygulanması, yürürlükteki uluslararası hukukun tanımladığı şekliyle, insanlığa karşı işlenmiş suç teşkil eder ve bu mahiyetiyle fiil yürürlükteki uluslararası hukukun yaptırımlarına tabidir.”
BM Kayıplar Sözleşmesi Türkiye Cumhuriyeti tarafından onaylanmadığı için bu konudaki bir girişim sonuç vermeyecektir.

Şu aşamada hukuka aykırı eylemlere karşı belge ve bilgi toplanması önem arz etmektedir.
1. Her bir işkence vakasının tanık, adli rapor, veya şahıs, yer, zaman vs. bilgileri verilerek kayıt altına alınması,
2. Hakkında soruşturma yapılanlardan devletin gözetimi altında iken ölen kişilerin bilgi ve belgelerini toplanması,
3. Yurtdışından kaçırılan kişilere ait bilgi ve belgelerin toplanması

Dipnotlar;
1- 9 Aralık 1948 tarihinde Paris’te toplanan Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilip, 12 Ocak 1951 tarihinde yürürlüğe giren “Soykırımı Sucunun Önlenmesine ve Cezalandırılmasına Dair Sözleşme” 23 Mart 1950 tarihinde Türkiye tarafından onaylanmıştır. 5630 sayılı onay yasası 29 Mart 1950 gün ve 7469 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
2-Sözleşme Madde 2: Bu Sözleşme bakımından, ulusal, etnik, ırksal veya dinsel bir grubu –sırf o gruba mensup oldukları için– kısmen veya tamamen ortadan kaldırmak icin işlenen aşağıdaki fiillerden herhangi biri soykırım sucunu oluşturur:
a. Gruba mensup olanların öldürülmesi;
b. Grubun mensuplarına ciddi bedensel veya zihinsel zarar verilmesi;
c. Grubun fiziksel varlığını bütünüyle veya kısmen ortadan kaldıracağı hesaplanarak yaşam şartlarını kasten değiştirmek;
d. Grup içinde doğumları engellemek amacıyla tedbirler almak;
e. Gruba mensup çocukları zorla bir başka gruba nakletmek.”
3-Sözleşme Madde 6: Soykırımı (fiiliini) veya üçüncü maddede belirtilen fiillerden birini işlediği hakkında suç isnadı bulunan kimseler, sucun işlendiği ülkedeki Devletin yetkili bir mahkemesi veya yargılama yetkisini kabul etmiş olan Taraf Devletler bakımından yargılama yetkisine sahip bulunan uluslararası bir ceza mahkemesi tarafından yargılanır.

Yazıyı Word belgesi olarak indirmek için;   yurtdışından insan kaçırma ile ilgili hukuki değerlendirme

Kaynak: Yargi için adalet http://www.yargiicinadalet.org/yurtdisindan-insan-kacirma-uzerine-hukuki-degerlendirme/